कार्टून म्हणलं की टॉम अँड जेरी, मिकी माऊस, रिची रिचपासून ते बेन टेन, ड्रॅगन बॉल झी, डोरेमॉन आणि आत्ताच्या शिवा, मोटू और पतलू, छोटा भीमपर्यंत एक लांबलचक यादी डोळ्यासमोर येते. या यादीतलं एक कधीही विसरता न येण्यासारखं नाव म्हणजे पॉकेमॉन. १ एप्रिल १९९७ला सुरु झालेल्या पॉकेमॉनने गेमिंगपाठोपाठ कार्टूनच्या अवाढव्य दुनियेतही आपलं एक वेगळंच स्थान निर्माण केलंय. 

वीडियो गेमचा जलवा

वीडियो गेमच्या इतिहासातल्या प्रमुख गेम्सपैकी एक गेम म्हणजे पॉकेमॉन. सातोशी ताजीरी आणि केन सुगीमोरी या दोघा गेमवेड्या मित्रांनी मिळून पॉकेमॉन नावाची वीडियो गेम बनवली. सातोशीला लहानपणी वेगवेगळे किडे, पाखरं पकडायची आवड होती. त्याचा हाच छंद पॉकेमॉनमागची खरी प्रेरणा आहे. १३ वर्षांचा असताना सातोशीला ‘स्पेस इन्वेडर्स’ या वीडियो गेमचं वेड लागलं होतं. त्यामुळेच त्याने स्वतःची गेम बनवण्याचा ध्यास घेतला.

सातोशीच्या या स्वप्नाला केन सुगीमोरीची साथ लाभली. अप्रतिम चित्रकार असलेल्या केनच्या मदतीने सातोशीने वयाच्या सोळाव्या वर्षी ‘गेम फ्रिक’ नावाचा हस्तलिखित अंक छापला. या अंकात वेगवेगळ्या गेम्सबद्दल माहिती असायची. जसजशी या अंकाची विक्री होऊ लागली, तसतसं सातोशीचं गेमिंग नेटवर्क वाढत गेलं. स्वतःची गेम बनवण्यासाठी सातोशी प्रोग्रामिंग शिकला आणि केनच्या मदतीने त्याने पॉकेमॉनवर काम सुरु केलं.

१९९०मधे सातोशीने ‘निन्टेंडो’ या जपानी वीडियो गेम कंपनीसमोर पॉकेमॉनची निर्मिती करण्याचा प्रस्ताव मांडला. त्यांना आधी ही आयडिया झेपली नाही, पण ‘गेम फ्रिक’ सातोशीवर त्यांचा विश्वास होता. ‘पॉकेमॉन रेड अँड ग्रीन’ ही पहिली गेम बनवायला सहा वर्षं लागली. सुरवातीला या गेमला अतिशय थंड प्रतिसाद मिळाला पण हळूहळू या गेमची चर्चा होत गेली आणि निन्टेंडोच्या सर्वाधिक विकल्या जाणाऱ्या गेमच्या यादीत पॉकेमॉनचं नाव सगळ्यात वर आलं.

पॉकेमॉन म्हणजे ‘पॉकेट माँस्टर’चं संक्षिप्त रूप. चित्रविचित्र आकाराचे पण अनैसर्गिक शक्ती लाभलेले हे काल्पनिक कीटक, पक्षी आणि प्राणी पॉकेमॉन म्हणून ओळखले जात. इतरांपेक्षा जास्तीत जास्त पॉकेमॉन मिळवणे आणि इतरांच्या पॉकेमॉन शी आपल्या पॉकेमॉनची झुंज लावणे हा या गेमचा मूळ उद्देश होता. यात जबरदस्त अॅक्शन होती पण कसलाही रक्तपात वगैरे नव्हता. हरलेले पॉकेमॉन सरळ बेशुद्ध व्हायचे. लढाई असूनही कसलाही रक्तपात नसल्याने ही गेम मुलांना आणखीनच आवडली.

पॉकेमॉन कार्टूनची निर्मिती

या गेमची वाढती प्रसिद्धी पाहता निन्टेंडोने याच गेमवर आधारित एक अॅनिमी सिरीज म्हणजेच जपानी कार्टून मालिका काढायचं ठरवलं. या मालिकेचा पहिला भाग १ एप्रिल १९९७ला प्रदर्शित झाला. अॅश नावाच्या मुलाच्या पॉकेमॉन शोधण्याच्या आणि पॉकेमॉन मास्टर बनण्याच्या प्रवासावर हे कार्टून आधारित होतं. गेममधे हेच पात्र आपल्याला सातोशी या नावाने भेटतं. पण पॉकेमॉनचा जगभरातला चाहतावर्ग पाहून मुख्य पात्राला अॅश असं नाव दिलं गेलं.
 
जपानमधे सात सीझनची असलेली ही मालिका आंतरराष्ट्रीय स्तरावर २४ सीझनमधे विभागली गेली. पॉकेमॉन गेमच्या लोकप्रियतेचा कळस गाठायला या कार्टूनला फार वेळ लागला नाही. अल्पावधीतच अॅश, पिकाचू, टीम रॉकेट ही नावं घरोघरी पोचली. आज अॅनिमी या कार्टून प्रकाराचाही मोठा चाहतावर्ग जगभर पसरलाय. पण अॅनिमीची ही लोकप्रियता वाढवण्याचं खरं श्रेय मात्र निर्विवादपणे पॉकेमॉनलाच जातं.

हेही वाचा: तान्हाजी सिनेमातल्या शिवरायांचं काय करायचं?

पॉकेमॉनची जादुई दुनिया

पॉकेमॉनमधे बऱ्याच पात्रांचा भरणा असला तरी मध्यवर्ती भूमिकेतला अॅश आणि त्याचा पिकाचू नावाचा पॉकेमॉन ही या मालिकेतली सर्वाधिक लोकप्रिय पात्रं आहेत. पिकाचू म्हणजे थोडक्यात विद्युत उंदीर! जपानी भाषेत विजेचा आवाज ‘पिका’ आणि उंदराचा आवाज ‘चू’ असा आहे. अॅशचा हा उंदरासारखा दिसणारा पोकेमॉन विजेचा झटका देऊन प्रतिस्पर्ध्याला घायाळ करतो. त्यामुळेच त्याला पिकाचू नाव दिलं गेलंय. पिवळ्या रंगाचा, गालावर लाल ठिपके असणारा, लुकलुकणाऱ्या डोळ्यांनी बघणारा पिकाचू त्याच्या ‘पिका पिका पी’ या आवाजामुळे जास्त फेमस झाला.

अॅशसोबत मिस्टी नावाची मैत्रीण आणि ब्रॉक नावाचा मित्र आहे. तेही अॅशसारखेच पॉकेमॉन मास्टर बनण्यासाठी भटकतायत. हे तिघेही वेगवेगळ्या पॉकेमॉन लीगमधे जाऊन पॉकेमॉनच्या लढतींमधे भाग घेतात, कधी जिंकतात तर कधी हारतात, पण तरीही सोबत राहतात. या मालिकेतही खलनायक आहेत. त्यांच्या टीमचं नाव ‘टीम रॉकेट’. जेसी, जेम्स आणि त्यांचा मियाव नावाचा मांजरीसारखा दिसणारा पॉकेमॉन म्हणजे टीम रॉकेट. अॅश आणि पिकाचूला त्रास देणं हेच त्यांचं काम असतं. 

पिकाचू शिवाय इतरही काही पॉकेमॉन त्यांच्या वैशिष्ट्यांमुळे प्रसिद्ध आहेत. चक्रीवादळ सोडणारा बल्बासॉर, आग ओकणारा चार्मेंडर, पाण्याला हत्यार म्हणून वापरणारा स्क्वर्टल, सकारात्मक उर्जा देणारा मिस्टीचा टोगेपी हेही बरेच लोकप्रिय आहेत. आपल्या गाण्याने श्रोत्यांना झोप आणणारा आणि ते झोपल्यावर चिडून त्यांच्या चेहऱ्यावर चित्र काढणारा जिगलीपफ नावाचा पॉकेमॉन असंच एक गंमतीशीर प्रकरण आहे.

पॉकेमॉन भारतात आला

भारतात पॉकेमॉन २००३मधे ‘कार्टून नेटवर्क’ या टीवी चॅनलवर हिंदी भाषेत प्रदर्शित झालं. १९९० ते २०००मधे जन्मलेल्या भारतीयांसाठी पॉकेमॉन हे नाव नवीन नाही. हट्टाने कार्टून बघणाऱ्यांच्या जगात पॉकेमॉन न पाहिलेल्या किंवा न आवडलेल्यांचा शोध घेणं म्हणजे गवतात सुई शोधण्यासारखं आहे. २०१४मधे डिज्नी इंडीयाने पॉकेमॉनचे प्रसारण हक्क मिळवले. यावेळी पहिल्यापासून पूर्ण मालिका परत डब केली गेली. मराठी, कन्नड, तमिळ आणि तेलुगू भाषेतही पॉकेमॉनचं डबिंग झालंय.

पॉकेमॉन इतकं लोकप्रिय होतं की त्यातल्या पात्रांची चित्रं असलेली उत्पादनं बाजारात येऊ लागली होती. बच्चेकंपनीला आपल्याकडे वळवून घेण्यासाठी पॉकेमॉनने स्थानिक दुकानदारांना बरीच मदत केली. दप्तर, वह्या, स्टिकर, कंपासपेट्या, पाण्याच्या बाटल्या आणि डब्यांवर पॉकेमॉनची चित्रं दिसू लागली. रेनकोट आणि छत्र्याही पॉकेमॉनच्या चित्रांनी सजून गेल्या होत्या. वेगवेगळ्या पॉकेमॉनच्या राख्या आजही विकल्या जातात.

येत्या १ एप्रिलला पॉकेमॉनचं कार्टून पंचविशीत पोचतंय. गेल्या कित्येक वर्षांत असंख्य कार्टून्स आलेत आणि गेलेत. पण त्यात पॉकेमॉनला भारतीयांनी शुक्रताऱ्यासारखं अढळपद दिलंय. त्यांचं पॉकेमॉनप्रेम सिद्ध करण्यासाठी २०१६ला आलेल्या ‘पॉकेमॉन गो’ या मोबाईल गेममुळे झालेल्या दुर्घटनांचा आकडा पुरेसा बोलका आहे. प्रेमवीरांच्या ‘बाबू शोना जानू’च्या जमान्यात ‘पिकाचू’ हे लडिवाळ नाव आजही तितकंच खास आहे. आजही पिकाचूच्या आवाजाची रिंगटोन ऐकताच चमकणारे डोळे पाहिले की पॉकेमॉन विसरणं किती अवघड आहे हे जाणवतं.

हेही वाचा: 

सैरंध्री : पहिल्या मेड इन इंडिया सिनेमाची शंभरी

#बॉयकॉटदीपिका हॅशटॅगने छपाकचा गल्ला खाल्ला?

ओटीटीची मजल सुखवस्तू प्रेक्षकांपर्यंतच : नितीन वैद्य

कलाकारांनी भूमिका घेत जनतेसाठी आपला मोठा आवाज वापरणं योग्य?