गेल्या काही वर्षांमधे समाजाबद्दल द्वेष पसरवणं फार सोपं होऊन गेलंय. कधी हे सगळं उघड केलं जातं. तर कधी एखादं फेक अकाउंट, पेज काढून. त्यासाठी सोशल मीडियातून चुकीच्या पोस्ट फिरवून संभ्रम निर्माण केला जातो. हल्ली व्हाट्सएप युनिवर्सिटीतून आपल्यापर्यंत आलेली प्रत्येक गोष्ट खरी वाटायला लागते. हे खोटं खरं म्हणून सगळीकडे वायरल होतं. तेच द्वेषाचं कारण ठरतं.

सोशल मीडियातून सातत्याने काही ठराविक मंडळी मुस्लिम समाजाला टार्गेट करतायत. फेक गोष्टी पसरवून द्वेषाचं कोडिंग सेट केलं जातंय. त्यावर विचार करायला आपल्याकडे वेळही नाही. या सगळ्यात मुस्लिम महिला सॉफ्ट टार्गेट ठरतायत. विशेषतः ज्या सरकारच्या चुकीच्या धोरण, निर्णयांविरोधात भूमिका घेतात. बुल्ली बाई, सुल्ली डिलसारखे ऍप अशा महिलांच्या बदनामीचं षडयंत्र आहे.

सुल्ली डिलची नवी आवृत्ती

गिटहबवर सुल्ली डिल हा ऍप बनवण्यात आला. ४ जुलै २०२१ला पहिल्यांदा सुल्ली डिलवरून मुस्लिम महिलांचे फोटो अपलोड करण्यात आले. सुल्ली, बुल्ली हे आक्षेपार्ह शब्द मुस्लिम व्यक्तीला टार्गेट करण्यासाठी म्हणून वापरले जातात. याच शब्दांचा वापर करून मुस्लिम महिलांची बदनामी करण्यात आली.

सुल्ली डिलवर गेल्यावर युजरला 'फाईंड युवर सुल्ली डिल ऑफ द डे'वर क्लिक करायला सांगितलं जातं. ते केल्यावर 'सुल्ली डिल ऑफ द डे'मधे तुम्हाला एखाद्या मुस्लिम महिलेचा फोटो दिसतो. हे फोटो त्या महिलेच्या सोशल मीडिया अकाउंटवरून तिच्या नकळत घेतले जायचे. ट्विटरवर 'डिल ऑफ द डे' असं लिहत यात मुस्लिम महिलांना टॅग केलं जायचं. या फोटोंचे लिलाव व्हायचे.

बुल्ली बाई ऍप सुल्ली डिलसारखंच काम करायचं. मुस्लिम महिलांच्या बदनामीचं हे दुसरं वर्जन म्हणता येईल. बुल्ली बाई ऍपही गिटहबवर बनवण्यात आलं होतं. १ जानेवारीला अचानक वेगवेगळ्या क्षेत्रातल्या मुस्लिम महिलांचे फोटो या ऍपवरून अपलोड करण्यात आले.

हेही वाचा: आपल्यावरच्या नियंत्रणासाठीच चाललाय सोशल मीडिया आणि सरकार यांच्यातला संघर्ष

प्रकरण गांभीर्याने घेतलं नाही

जुलैमधे सुल्ली डिलची घटना घडली होती. त्यावेळी ८० पेक्षा अधिक मुस्लिम महिलांचे फोटो चुकीच्या पद्धतीने अपलोड करण्यात आले होते. संसदेतही या विषयावर चर्चा झाली. केंद्रीय महिला आयोगानेही हा मुद्दा तेव्हा गांभीर्याने घेतल्याचं म्हटलं होतं. केस दाखल झाली. पण त्यात पुढे काहीच झालं नाही.

गिटहबच्या अधिकारी एरिका ब्रेशिया यांनी त्यावेळी गिटहबवरून सुल्ली ऍप हटवत असल्याचं म्हटलं होतं. लगोलग ते ब्लॉकही करण्यात आलं. पण पोलिसांच्या पातळीवर ज्या प्रकारे तपास व्हायला हवा तो झालाच नाही. मुंबई, दिल्लीत एफआयआर दाखल झाले. पण ५ महिने उलटून गेले तरीही कुणाला अटक किंवा चौकशी झाली नाही.

मुस्लिम महिला सॉफ्ट टार्गेट

इस्मत आरा द वायरच्या पत्रकार आहेत. त्या सरकारच्या चुकीच्या धोरणांवर टीका करत असतात. त्यांचाही फोटो बुल्ली ऍपवर टाकण्यात आला होता. त्याविरोधात त्यांनी दिल्ली पोलिसांच्या सायबर सेलकडे तक्रारही दाखल केली होती. प्रसिद्ध रेडिओ जॉकी असलेल्या सायमा यांनाही अशाच प्रकारे टार्गेट करण्यात आलं होतं.

प्रसिद्ध अभिनेत्री शबाना आझमी, लेखिका नबिया खान, पत्रकार हिबा बेग यांचंही नाव या बुल्ली बाई ऍपच्या लिस्टमधे होतं. पत्रकार, सामाजिक कार्यकर्त्या, राजकीय महिला नेत्यांची नावं यात होती. अशा १०० पेक्षा अधिक मुस्लिम महिलांची एक लिस्ट तयार करण्यात आली होती. विकृत पद्धतीने फोटो एडिट या महिलांच्या फोटोंचा लिलाव करण्यात येत होता.

इस्मत आरा, सायमा यांनी ट्विट करून याबद्दल संतप्त प्रतिक्रिया दिलीय. मुस्लिम समाजातल्या एका महिलेनं वेगवेगळ्या मुद्यावर आवाज उठवणं मान्य नसल्यामुळेच अशाप्रकारच्या विखाराला खतपाणी घातलं जातं असल्याचं त्यांचं म्हणणं आहे. गेल्या काही वर्षांमधे जो काही द्वेष पसरवला जातोय त्याचं मुस्लिम महिला सॉफ्ट टार्गेट ठरतायत.

हेही वाचा: द सोशल डायलेमा: सोशल मीडियाने  आपल्याला विकायला काढलंय

अल्पवयीन ऍपचे मास्टरमाइंड

बुल्ली बाई ऍपनंतर तक्रारी दाखल करण्यात आल्या. वाद निर्माण झाला. शिवसेनेच्या राज्यसभा खासदार प्रियांका चतुर्वेदी यांच्यासोबत अनेकांनी याविरोधात आवाज उठवला. इस्मत आरा यांनी एफआयआर दाखल केला. त्यामुळे केंद्रिय माहिती आणि तंत्रज्ञान खात्याचे मंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी चौकशीची घोषणा केली. त्यानंतर गिटहबवरून बुल्ली ऍप ब्लॉक करण्यात आलं.

बुल्ली बाई प्रकरणात श्वेता सिंग, नीरज बिष्णोई, विशाल झा, मयांक रावळ यांना अटक झालीय. हे सगळे २५ वर्षांच्या आतले आहेत. यातला नीरज बिष्णोई बुल्ली बाई ऍपचा मास्टरमाइंड आहे. त्याचं वय अवघं २१ वर्ष असून तो बीटेकच्या दुसऱ्या वर्षात शिकतोय. यातल्या विशाल झानं तर वादग्रस्त ट्विट करण्यासाठी एक फेक अकाउंटही काढलं होतं. जे ट्विटरनं ब्लॉक केलं.

सुल्ली डिलचा मास्टरमाइंड ओंकारेश्वर ठाकूर आहे. त्याला इंदूरमधून अटक करण्यात आलीय. ट्रोल आणि बदनामीसाठी ट्विटरवर 'ट्रॅडिशनलिस्ट' नावाचा एक ग्रुप तयार करण्यात आला होता. यात केवळ मुस्लिमच नाही तर दलित, शीख, ख्रिश्चन समाजाविरोधात हिंसक कारवायांसाठी प्रोत्साहन दिलं जायचं. ओंकारेश्वर या ग्रुपचा सदस्य होता. बुल्ली बाई ऍपचा मास्टरमाइंड नीरज हा ओंकारेश्वर ठाकूरच्या संपर्कात असल्याचं त्यानं पोलीस चौकशीत सांगितलंय.

तरुणांआडून द्वेषाची पेरणी

मास्टरमाइंड असलेली सगळी मुलं पंचवीशीच्या आतली आहेत. यातली उत्तराखंडची श्वेता सिंग १८ वर्षांची आहे. तिच्या आईचं कॅन्सरने तर वडलांचं कोरोनाने निधन झालंय. तिच्या घरची आर्थिक स्थिती हलाखीची आहे. महत्वाचं म्हणजे श्वेता सिंगच्या ट्विटर अकाउंटवरून मुस्लिम महिलांचे फोटो बुल्ली बाई ऍपवर अपलोड केले जायचे.

या दोन्ही प्रकरणात अल्पवयीन मुलांची नावं समोर येत असली तरीही यामागे मोठ्या व्यक्तींचे हात असू शकतात. तसा संशय मुंबई पोलिसांनी व्यक्त केलाय. मुंबईचे पोलीस आयुक्त हेमंत नगराळे यांनी मुस्लिम महिलांच्या बदनामीसाठीच हे ऍप बनवल्याचं म्हटलंय. शिवाय या अकाउंटचा संबंध खलिस्तान्यांशी जोडून हिंसा, द्वेष पसरवण्याची योजना होती.

समाजात तेढ निर्माण करण्यासाठी या मुलांच्या खांद्यावर बंदूक ठेवली गेली. मागच्या काही वर्षांमधे सातत्याने मुस्लिम समाजाबद्दल द्वेष पसरवला जातोय. सोशल मीडियातून या सगळ्याला खतपाणी मिळतंय. वेगवेगळ्या संघटनांमुळे ही द्वेषाची पेरणी होतेय. तरुणाईची माथी भडकवली जातात. या दोन्ही प्रकरणांमधे सापडलेले मास्टरमाइंड याचेच बळी ठरलेत.

हेही वाचा: 

कोरोनाची माहिती नको, पण फेक न्यूज आवर!

तिसऱ्या जगाचं नेतृत्व करायची संधी भारताने गमावलीय?

ट्रम्पना सोशल मीडियातून बॅन करण्याची मागणी का होतेय?

आव्हाडांनी करमुसेला ठोकल्यानं ट्रोलिंगची कीड संपणार का?

सोशल मीडियाला आचारसंहिता लागू झालीय, म्हणजे काय झालंय?