logo image
  • होम

  • समाज

  • राजकारण

  • संस्कृती

  • लाइफस्टाइल

  • आमच्याविषयी

  • शेअर

logo image
logo image

Card image cap
नव्या पिढीनं संतांकडं कसं पाहावं? हे शिकवणारं रिंगण
इंद्रजित भालेराव
१४ ऑगस्ट २०२३
वाचन वेळ : ७ मिनिटं

महाराष्ट्राच्या समृद्ध संतपरंपरेचा सामाजिक सांस्कृतिक मागोवा घेणारं वार्षिक म्हणजे रिंगण. यंदाचा रिंगणाचा अकरावा विषेशांक हा संत परिसा भागवत यांच्यावर आहे. या विशेषांकाच्या प्रकाशनाच्या निमित्तानं राज्यभरातल्या संस्था चर्चा, संवादाचे कार्यक्रम आयोजित करतात. असाच एक सोहळा नुकताच परभणीत झाला. त्यात ज्येष्ठ साहित्यिक इंद्रजित भालेराव यांनी मांडलेले विचार, त्यांच्याच फेसबूक पोस्टमधून साभार.


Card image cap
नव्या पिढीनं संतांकडं कसं पाहावं? हे शिकवणारं रिंगण
इंद्रजित भालेराव
१४ ऑगस्ट २०२३

महाराष्ट्राच्या समृद्ध संतपरंपरेचा सामाजिक सांस्कृतिक मागोवा घेणारं वार्षिक म्हणजे रिंगण. यंदाचा रिंगणाचा अकरावा विषेशांक हा संत परिसा भागवत यांच्यावर आहे. या विशेषांकाच्या प्रकाशनाच्या निमित्तानं राज्यभरातल्या संस्था चर्चा, संवादाचे कार्यक्रम आयोजित करतात. असाच एक सोहळा नुकताच परभणीत झाला. त्यात ज्येष्ठ साहित्यिक इंद्रजित भालेराव यांनी मांडलेले विचार, त्यांच्याच फेसबूक पोस्टमधून साभार......


Card image cap
विठोबा हा कट्टरता नाकारणाऱ्या समतेचा पुतळा!
नीलेश बने
२९ जून २०२३
वाचन वेळ : ७ मिनिटं

स्वतःला सनातनी वगैरे म्हणवणारे विठोबा आमचा म्हणतात. पुरोगाम्यांसाठी तर तो चळवळीचा नेताच असतो. अगदी स्वतःला नास्तिक म्हणवणरेही, विठोबा म्हटलं की थोडं समजून घेण्याच्या झोनमधे असतात. विठोबात असं नक्की काय आहे, जे सर्वांना आपलं म्हणावंसं वाटतं? याचं उत्तर म्हटलं तर सोपं आहे म्हटलं तर अवघड आहे. सोपं उत्तर हेच की, विठोबा कट्टरता नाकारणाऱ्या समतेचा पुतळा आहे.


Card image cap
विठोबा हा कट्टरता नाकारणाऱ्या समतेचा पुतळा!
नीलेश बने
२९ जून २०२३

स्वतःला सनातनी वगैरे म्हणवणारे विठोबा आमचा म्हणतात. पुरोगाम्यांसाठी तर तो चळवळीचा नेताच असतो. अगदी स्वतःला नास्तिक म्हणवणरेही, विठोबा म्हटलं की थोडं समजून घेण्याच्या झोनमधे असतात. विठोबात असं नक्की काय आहे, जे सर्वांना आपलं म्हणावंसं वाटतं? याचं उत्तर म्हटलं तर सोपं आहे म्हटलं तर अवघड आहे. सोपं उत्तर हेच की, विठोबा कट्टरता नाकारणाऱ्या समतेचा पुतळा आहे......


Card image cap
देव कुठाय? याचं उत्तर ज्ञानोबा-तुकोबांनी कधीच देऊन ठेवलंय!
सचिन परब
२४ जून २०२३
वाचन वेळ : ७ मिनिटं

आज देवाधर्माच्या दुकानदारांनी केलेल्या फसव्या मार्केटिंगला आपण बळी पडतो आहोत. या सगळ्या पिळवणुकीच्या, अन्यायाच्या मुळाशी हे आध्यात्माच्या नावानं रचलेलं षडयंत्र आहे. पण आमच्या विठ्ठलाकडे सोवळं ओवळं नाही. ज्ञानेश्वर माऊली तर प्रत्येक वारकऱ्याला हरिपाठात रोज म्हणायला लावतात, `योग याग विधी, येणे नोहे सिद्धी, वायाचि उपाधि दंभधर्म`. अशा या देवाचा घेतलेला हा शोध.


Card image cap
देव कुठाय? याचं उत्तर ज्ञानोबा-तुकोबांनी कधीच देऊन ठेवलंय!
सचिन परब
२४ जून २०२३

आज देवाधर्माच्या दुकानदारांनी केलेल्या फसव्या मार्केटिंगला आपण बळी पडतो आहोत. या सगळ्या पिळवणुकीच्या, अन्यायाच्या मुळाशी हे आध्यात्माच्या नावानं रचलेलं षडयंत्र आहे. पण आमच्या विठ्ठलाकडे सोवळं ओवळं नाही. ज्ञानेश्वर माऊली तर प्रत्येक वारकऱ्याला हरिपाठात रोज म्हणायला लावतात, `योग याग विधी, येणे नोहे सिद्धी, वायाचि उपाधि दंभधर्म`. अशा या देवाचा घेतलेला हा शोध. .....


Card image cap
तरुणांनी सुरू केलेली प्रेमाची चळवळ
अमृता मोरे
१० जुलै २०२२
वाचन वेळ : ७ मिनिटं

आज आषाढी एकादशी. सगळ्या संतांचं दैवत असणारा ‘पंढरीनाथ’ हा वारकरी संप्रदायाचं आराध्य दैवत मानला जातो. वारकरी संप्रदायाची बांधणी करणारी, पांडुरंगाला भजणारी बहुतेक संतमंडळी तरुण होती. त्यांनी त्यांच्या उमेदीच्या काळातच अध्यात्म-परमार्थ आणि स्वार्थ-प्रपंच यांची सांगड घातलेली दिसते. गेल्या सातशे-साडेसातशे वर्षांत या चळवळीनं प्रचंड रूप धारण केलेलं पाहायला मिळतं.


Card image cap
तरुणांनी सुरू केलेली प्रेमाची चळवळ
अमृता मोरे
१० जुलै २०२२

आज आषाढी एकादशी. सगळ्या संतांचं दैवत असणारा ‘पंढरीनाथ’ हा वारकरी संप्रदायाचं आराध्य दैवत मानला जातो. वारकरी संप्रदायाची बांधणी करणारी, पांडुरंगाला भजणारी बहुतेक संतमंडळी तरुण होती. त्यांनी त्यांच्या उमेदीच्या काळातच अध्यात्म-परमार्थ आणि स्वार्थ-प्रपंच यांची सांगड घातलेली दिसते. गेल्या सातशे-साडेसातशे वर्षांत या चळवळीनं प्रचंड रूप धारण केलेलं पाहायला मिळतं......


Card image cap
ऐसी चंद्रभागा, ऐसे भीमातीर, ऐसा विटेवर देव कुठे?
सचिन परब
२० जुलै २०२१
वाचन वेळ : ६ मिनिटं

आज आषाढी एकादशी. कुणी वारीची आठवण काढली की आपोआप आवंढा गिळला जातोय. शरीर घरात आहे, मन पंढरीच्या वाटेवर भिरभिरतंय. याला देवाने घेतलेली परीक्षा मानायचं आणि त्यालाही या परीक्षेत पास होऊन दाखवायचं. विरहाच्या आगीत भक्तीला झळाळून घ्यायचं. आता मार्ग एकच, `ठायीच बैठोनि करा एकचित्त, आवडी अनंती आळवावा.` हीच आता वारी आहे. हेच आता पंढरपूर आहे.


Card image cap
ऐसी चंद्रभागा, ऐसे भीमातीर, ऐसा विटेवर देव कुठे?
सचिन परब
२० जुलै २०२१

आज आषाढी एकादशी. कुणी वारीची आठवण काढली की आपोआप आवंढा गिळला जातोय. शरीर घरात आहे, मन पंढरीच्या वाटेवर भिरभिरतंय. याला देवाने घेतलेली परीक्षा मानायचं आणि त्यालाही या परीक्षेत पास होऊन दाखवायचं. विरहाच्या आगीत भक्तीला झळाळून घ्यायचं. आता मार्ग एकच, `ठायीच बैठोनि करा एकचित्त, आवडी अनंती आळवावा.` हीच आता वारी आहे. हेच आता पंढरपूर आहे......


Card image cap
आमचा धर्म वारीचा आहे, कुंभमेळ्याचा नाही
सचिन परब
०९ मे २०२१
वाचन वेळ : ५ मिनिटं

कुंभमेळ्यासाठी ७० लाख जण हरिद्वारला गेल्याची सरकारी आकडेवारी आहे. त्यापैकी अनेकजण कोरोना घेऊन गावोगावी मरण भोगत आहेत, पसरवत आहेत. हे सारं धर्माच्या खोट्या कल्पनांमुळे झालंय. खरा धर्म तर वारीचा आहे. माणुसकीचा आहे. `वारी चुको नेदी हरी`, असं वारकरी विठ्ठलाजवळ मागणं रोजच करतो. तरीही कोरोनाकाळात वारी रद्द होत असताना त्याने तो निर्णय अगदी शांतपणे स्वीकारला.


Card image cap
आमचा धर्म वारीचा आहे, कुंभमेळ्याचा नाही
सचिन परब
०९ मे २०२१

कुंभमेळ्यासाठी ७० लाख जण हरिद्वारला गेल्याची सरकारी आकडेवारी आहे. त्यापैकी अनेकजण कोरोना घेऊन गावोगावी मरण भोगत आहेत, पसरवत आहेत. हे सारं धर्माच्या खोट्या कल्पनांमुळे झालंय. खरा धर्म तर वारीचा आहे. माणुसकीचा आहे. `वारी चुको नेदी हरी`, असं वारकरी विठ्ठलाजवळ मागणं रोजच करतो. तरीही कोरोनाकाळात वारी रद्द होत असताना त्याने तो निर्णय अगदी शांतपणे स्वीकारला......


Card image cap
योद्धा मठाधिपती रामदास महाराज कैकाडी 
ज्ञानेश महाराव
२८ सप्टेंबर २०२०
वाचन वेळ : ६ मिनिटं

कैकाडी महाराजांचे पुतणे शिवराज ऊर्फ रामदास महाराज जाधव यांचं वयाच्या ७७ व्या वर्षी निधन झालं. पंढरपूरच्या विठ्ठल मंदिरातल्या 'बडवे हटाव' मोहिमेत त्यांचा सक्रिय सहभाग होता. शेवटपर्यंत त्यांनी असंख्य लोकांना प्रेम, हिंमत दिली. त्यामुळेच कीर्तनकार, प्रवचनकार, मठाधिपती असूनही त्यांनी 'योद्धा' ही ओळख अखेर सार्थ केलीच !


Card image cap
योद्धा मठाधिपती रामदास महाराज कैकाडी 
ज्ञानेश महाराव
२८ सप्टेंबर २०२०

कैकाडी महाराजांचे पुतणे शिवराज ऊर्फ रामदास महाराज जाधव यांचं वयाच्या ७७ व्या वर्षी निधन झालं. पंढरपूरच्या विठ्ठल मंदिरातल्या 'बडवे हटाव' मोहिमेत त्यांचा सक्रिय सहभाग होता. शेवटपर्यंत त्यांनी असंख्य लोकांना प्रेम, हिंमत दिली. त्यामुळेच कीर्तनकार, प्रवचनकार, मठाधिपती असूनही त्यांनी 'योद्धा' ही ओळख अखेर सार्थ केलीच !.....


Card image cap
ग्लोबलायझेशनच्या काळात तरुणाईची भाषा बोलणारं 'रिंगण'
मोतीराम पौळ
३० जुलै २०१९
वाचन वेळ : ६ मिनिटं

आज मंगळवार ३० जुलै. सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाचं संत नामदेव, संत ज्ञानेश्वर आणि संत तुकाराम या अध्यासनांनी संयुक्तपणे 'रिंगण : संत परंपरेला भिडणारी तरुण दिशा' या विषयावर एकदिवसीय चर्चासत्र आयोजित केलंय. स १० ते सं ५.३०पर्यंत पर्यावरणशास्त्र विभागात हे चर्चासत्र होणार आहे. या निमित्ताने रिंगणच्या वाटचालीचा घेतलेला हा मागोवा.


Card image cap
ग्लोबलायझेशनच्या काळात तरुणाईची भाषा बोलणारं 'रिंगण'
मोतीराम पौळ
३० जुलै २०१९

आज मंगळवार ३० जुलै. सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाचं संत नामदेव, संत ज्ञानेश्वर आणि संत तुकाराम या अध्यासनांनी संयुक्तपणे 'रिंगण : संत परंपरेला भिडणारी तरुण दिशा' या विषयावर एकदिवसीय चर्चासत्र आयोजित केलंय. स १० ते सं ५.३०पर्यंत पर्यावरणशास्त्र विभागात हे चर्चासत्र होणार आहे. या निमित्ताने रिंगणच्या वाटचालीचा घेतलेला हा मागोवा......


Card image cap
वारी परंपरा एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे गेली पाहिजे
अंकुश कदम
१४ जुलै २०१९
वाचन वेळ : ५ मिनिटं

सिंधुदुर्गातल्या कुडाळ तालुक्यातली बिबवणे शाळा. ही गेल्या १५ वर्षांपासून आषाढी एकादशीला दिंडी काढतेय. इतर प्रभातफेऱ्या निघतात पण हा तालुक्यातला एकमेव उपक्रम आहे. ही दिंडी बघून वारीला गेल्याचं सुख मिळतं. जणूकाही ही मिनी वारीच आहे. वारीची परंपरा ही येणाऱ्या पिढीचं भान जपणारा अमूल्य ठेवाच आहे.


Card image cap
वारी परंपरा एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे गेली पाहिजे
अंकुश कदम
१४ जुलै २०१९

सिंधुदुर्गातल्या कुडाळ तालुक्यातली बिबवणे शाळा. ही गेल्या १५ वर्षांपासून आषाढी एकादशीला दिंडी काढतेय. इतर प्रभातफेऱ्या निघतात पण हा तालुक्यातला एकमेव उपक्रम आहे. ही दिंडी बघून वारीला गेल्याचं सुख मिळतं. जणूकाही ही मिनी वारीच आहे. वारीची परंपरा ही येणाऱ्या पिढीचं भान जपणारा अमूल्य ठेवाच आहे......


Card image cap
विठुराय भक्तांना म्हणतात आषाढी, कार्तिकीला माझ्याकडे यायला विसरू नका
डॉ. श्यामसुंदर मिरजकर
१२ जुलै २०१९
वाचन वेळ : ४ मिनिटं

वारीत चालण्याचा, कीर्तनात रंगण्याचा, उड्या मारण्याचा, फुगडी खेळण्याचा शीण होत नाही. उलट माहेरी गेल्यावर सासुरवाशिणीच्या मनावरील भार हलका होतो. जगायला नवी उमेद, नवं बळ मिळतं. हा अनुभव संत जनाबाईंचा आहे. पण हाच अनुभव वारीत चालणाऱ्या प्रत्येकाचा असतो. ही वारी महाराष्ट्र आणि कर्नाटकातल्या कोपऱ्याकोपऱ्यातून निघते आणि सगळे एकत्र पंढरपुरात पोचतात.


Card image cap
विठुराय भक्तांना म्हणतात आषाढी, कार्तिकीला माझ्याकडे यायला विसरू नका
डॉ. श्यामसुंदर मिरजकर
१२ जुलै २०१९

वारीत चालण्याचा, कीर्तनात रंगण्याचा, उड्या मारण्याचा, फुगडी खेळण्याचा शीण होत नाही. उलट माहेरी गेल्यावर सासुरवाशिणीच्या मनावरील भार हलका होतो. जगायला नवी उमेद, नवं बळ मिळतं. हा अनुभव संत जनाबाईंचा आहे. पण हाच अनुभव वारीत चालणाऱ्या प्रत्येकाचा असतो. ही वारी महाराष्ट्र आणि कर्नाटकातल्या कोपऱ्याकोपऱ्यातून निघते आणि सगळे एकत्र पंढरपुरात पोचतात......


Card image cap
जैतुनबींच्या निमित्ताने महाराष्ट्राचं व्यापक तत्त्वज्ञान भारतभर पोचलं असतं पण?
सचिन परब
१२ जुलै २०१९
वाचन वेळ : ४ मिनिटं

महाराष्ट्रतल्या बारामतीतल्या संत जैतुनबी. त्या वारकऱ्यांच्या सर्वसमावेशक परंपरेचं प्रतीक होत्या. त्या पाचवी पास होत्या पण अप्लाईड फिलॉसॉफीचं ज्ञान द्यायच्या. त्यांनी स्वातंत्र्यलढ्यातही भाग घेतला होता, गांधीनी त्यांच्या पाठीवर शाबासकी दिली होती. पण तरिही त्या उपेक्षित राहिल्या.


Card image cap
जैतुनबींच्या निमित्ताने महाराष्ट्राचं व्यापक तत्त्वज्ञान भारतभर पोचलं असतं पण?
सचिन परब
१२ जुलै २०१९

महाराष्ट्रतल्या बारामतीतल्या संत जैतुनबी. त्या वारकऱ्यांच्या सर्वसमावेशक परंपरेचं प्रतीक होत्या. त्या पाचवी पास होत्या पण अप्लाईड फिलॉसॉफीचं ज्ञान द्यायच्या. त्यांनी स्वातंत्र्यलढ्यातही भाग घेतला होता, गांधीनी त्यांच्या पाठीवर शाबासकी दिली होती. पण तरिही त्या उपेक्षित राहिल्या......


Card image cap
गुरुपंरपरेला फाटा दिला म्हणूनच वारकरी संप्रदाय सगळीकडे पोचला
सदानंद मोरे
१२ जुलै २०१९
वाचन वेळ : ९ मिनिटं

महाराष्ट्राच्या इतिहासातले आदर्श गुरूचं एक प्रमुख उदाहरण म्हणून संत निवृत्तीनाथांचं नाव सहज समोर येतं. वारकरीही त्यांचा उल्लेख सद्गुरू असाच करतात. पण वारकरी विचारपरंपरेत गुरुशिष्य संबंधांकडे एका वेगळ्याच क्रांतिकारक दृष्टिकोनातून पाहिलंय. गुरुकडून होणारं शोषण, त्यांचा धंदेवाईकपणा यावर उघड बोललं गेलंय.


Card image cap
गुरुपंरपरेला फाटा दिला म्हणूनच वारकरी संप्रदाय सगळीकडे पोचला
सदानंद मोरे
१२ जुलै २०१९

महाराष्ट्राच्या इतिहासातले आदर्श गुरूचं एक प्रमुख उदाहरण म्हणून संत निवृत्तीनाथांचं नाव सहज समोर येतं. वारकरीही त्यांचा उल्लेख सद्गुरू असाच करतात. पण वारकरी विचारपरंपरेत गुरुशिष्य संबंधांकडे एका वेगळ्याच क्रांतिकारक दृष्टिकोनातून पाहिलंय. गुरुकडून होणारं शोषण, त्यांचा धंदेवाईकपणा यावर उघड बोललं गेलंय......


Card image cap
संत चळवळ म्हणजे जगणं सुंदर करण्याचा मनोमन प्रयत्न
रावसाहेब कसबे
१२ जुलै २०१९
वाचन वेळ : ९ मिनिटं

संतांनी सांगितलं, ‘माणूस सर्वश्रेष्ठ आहे.’ संतांनी मनुष्य जातीला हा विश्वास दिला की, माणूस अमर आहे आणि बाकी सगळं मर्त्य आहे. माणूस हा विश्वाच्या केंद्रस्थानी आहे आणि सारं विश्व त्याच्यासाठी आहे. देव, धर्म, देश, राष्ट्र हे माणसासाठी आहे. जे माणसासाठी निरूपयोगी असेल ते ते माणूस फेकून देईल. ही संतांची शिकवण आहे.


Card image cap
संत चळवळ म्हणजे जगणं सुंदर करण्याचा मनोमन प्रयत्न
रावसाहेब कसबे
१२ जुलै २०१९

संतांनी सांगितलं, ‘माणूस सर्वश्रेष्ठ आहे.’ संतांनी मनुष्य जातीला हा विश्वास दिला की, माणूस अमर आहे आणि बाकी सगळं मर्त्य आहे. माणूस हा विश्वाच्या केंद्रस्थानी आहे आणि सारं विश्व त्याच्यासाठी आहे. देव, धर्म, देश, राष्ट्र हे माणसासाठी आहे. जे माणसासाठी निरूपयोगी असेल ते ते माणूस फेकून देईल. ही संतांची शिकवण आहे......


Card image cap
संत कबीरांची पालखी वाराणशीतून पंढरपूरला वारीत सामील व्हायची
सचिन परब
१२ जुलै २०१९
वाचन वेळ : १० मिनिटं

आज १२ जुलै आषाढी एकादशी. कितीतरी दिवस झालेत, वारकरी पायी निघालेत विठूरायाच्या दर्शनाला निघून. ते आज पंढरपुरात पोचतायत. वारीत ते सगळ्या संतांचे अभंग म्हणतात. हे अगंभ म्हणजे वेगवेगळ्या गोष्टींची माहिती सांगणारा विकिपीडीयाच. या अभंगात ते सहज संत कबीरांचे दोहेसुद्धा म्हणतात. आता संत कबीर महाराष्ट्रातल्या लोकांना आणि वारकऱ्यांना किती आपलेसे वाटतात हे वेगळं सांगण्याची गरज नाही.


Card image cap
संत कबीरांची पालखी वाराणशीतून पंढरपूरला वारीत सामील व्हायची
सचिन परब
१२ जुलै २०१९

आज १२ जुलै आषाढी एकादशी. कितीतरी दिवस झालेत, वारकरी पायी निघालेत विठूरायाच्या दर्शनाला निघून. ते आज पंढरपुरात पोचतायत. वारीत ते सगळ्या संतांचे अभंग म्हणतात. हे अगंभ म्हणजे वेगवेगळ्या गोष्टींची माहिती सांगणारा विकिपीडीयाच. या अभंगात ते सहज संत कबीरांचे दोहेसुद्धा म्हणतात. आता संत कबीर महाराष्ट्रातल्या लोकांना आणि वारकऱ्यांना किती आपलेसे वाटतात हे वेगळं सांगण्याची गरज नाही......


Card image cap
पंढरीची वारीः माऊलींच्या दिंडीतला एक दिवस
सतीश मोरे
०२ जुलै २०१९
वाचन वेळ : ६ मिनिटं

आळंदीहून ज्ञानेश्वर माऊलींची पालखी पंढरीच्या दिशेने रवाना झाली. पुणे मुक्कामानंतर पालखीने आता सासवडचा दिवेघाटही पार केलाय. पालखी रवाना होतानाच्या दिवशी आलेल्या अनुभवावरचा हा लेख.


Card image cap
पंढरीची वारीः माऊलींच्या दिंडीतला एक दिवस
सतीश मोरे
०२ जुलै २०१९

आळंदीहून ज्ञानेश्वर माऊलींची पालखी पंढरीच्या दिशेने रवाना झाली. पुणे मुक्कामानंतर पालखीने आता सासवडचा दिवेघाटही पार केलाय. पालखी रवाना होतानाच्या दिवशी आलेल्या अनुभवावरचा हा लेख......